Prawo spadkowe szczegółowo określa zasady regulujące kwestie przekazywania majątku po zmarłym. W przypadku osób ubezwłasnowolnionych w stopniu całkowitym, wobec których nie zastosowano wydziedziczenia, a które często nie są w stanie mieszkać same i nie mogą zarządzać swoimi sprawami, sytuacja staje się dość skomplikowana. Dowiedz się, czy ograniczona zdolność do czynności prawnych może wpływać na dziedziczenie.
Zdolność prawna, a zdolność do czynności prawnych
W polskim porządku prawnym instytucja całkowitego ubezwłasnowolnienia może zostać zastosowana w przypadku osoby niezdolnej by np. samodzielnie mieszkać, czy zarządzać swoimi finansami. Jednocześnie prawo umożliwia ustanowienie opiekuna lub kuratora dla kogoś takiego. Jego podstawowym zadaniem jest reprezentowanie ubezwłasnowolnionego i podejmowanie w jego imieniu decyzji, mających jak najlepiej chronić jego interesy.
Warto w tym miejscu wskazać uwagę na fakt, iż osoba ubezwłasnowolniona nie ma zdolności do wykonywania czynności prawnych, natomiast zachowuje zdolność prawną. Ta subtelna różnica okazuje się mieć znaczenie fundamentalne. Człowiek nawet po ubezwłasnowolnieniu nadal może być podmiotem praw i obowiązków. To z kolei oznacza, że może m.in. odziedziczyć nieruchomość po zmarłym i w niej mieszkać, inaczej niż w przypadku całkowitego wydziedziczenia. Co istotne, prawo to dotyczy zarówno dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego.
Zarząd majątkiem osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej
Zasadne natomiast wydaje się inne pytanie: skoro zastanawiamy się, czy osoba ubezwłasnowolniona może mieszkać sama, to czy będzie w stanie rozsądnie zarządzać odziedziczonym przez siebie majątkiem? I w jaki sposób utrata zdolności do czynności prawnych – choć nie jest wydziedziczeniem – wpływa na swobodę rozporządzania spadkiem?
Biorąc pod uwagę fakt, że decyzje podejmowane po ubezwłasnowolnieniu nie mają mocy prawnej, taki spadkobierca musi mieć ustanowionego opiekuna prawnego, który w jego imieniu sam będzie zarządzać spadkiem. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż na wszystkie istotne decyzje dotyczące majątku osoby ubezwłasnowolnionej, przekraczające tzw. zwykły zarząd, takie jak:
- nabycie, zbycie lub dzierżawa nieruchomości,
- kupno bądź sprzedaż przedsiębiorstwa zarobkowego,
- dokonywanie darowizn,
- zrzeczenie się dziedziczenia, całkowite wydziedziczenie bądź sporządzenie testamentu,
- poręczenia lub przyjęcia cudzych długów,
- przekazanie przez opiekuna zarządzania majątkiem komuś innemu,
jej prawny opiekun – niezależnie od tego, czy mieszka razem z nią czy osobno – musi uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego, zgodnie z art. 156 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Osoba ubezwłasnowolniona a udział w sprawie spadkowej
W toku postępowania spadkowego interesy spadkobiercy bez zdolności do czynności prawnych, który nie uległ wydziedziczeniu reprezentowane muszą być przez prawnego opiekuna bądź powołanego w tym celu pełnomocnika. Dotyczy to zarówno procedury o stwierdzenie nabycia spadku, jak i jego podziału. Doświadczony prawnik z pewnością będzie cennym wsparciem w sprawie spadkowej, chroniąc osobę ubezwłasnowolnioną, która mieszka sama lub z opiekunem przed takimi zagrożeniami jak wydziedziczenie całkowite czy naruszenie jej majątkowych praw przez pozostałych spadkobierców.